Page 24 - Samarahan_Book
P. 24
W alaupun Samarahan menjadi sebuah Bahagian hanya beberapa tahun yang
lalu, namun ia mempunyai sejarah awal yang ulung. Di Daerah Serian terdapat
Gua Sireh yang pernah diduduki oleh manusia purba pada Zaman Batu, Zaman
Batu Baru dan Zaman Besi kira-kira 21,000 tahun yang lalu. Penduduk purba ini men-
inggalkan bukti-bukti seperti tembikar, kulit siput, manik, tanah perkuburan dan lukisan
batu. Penemuan hampas padi pada tembikar membuktikan penanaman padi dan beras
sebagai bahan makanan pada masa pra-sejarah.
Memandangkan Samarahan berdekatan dengan Kuching (Sarawak pada asalnya)
yang mempunyai sejarah yang besar dan berterusan, maka kesannya ke atas Samara-
han adalah sangat jelas sejak awal lagi.
Kuching (Sarawak) mewarisi bukti-bukti sejarah awal di Santubong yang terletak
di salah sebuah loba Sungai Sarawak. Penyelidikan arkeologi telah menemui bekas
tapak kuil, longgokan tahi besi dan ribuan serpihan tembikar yang agak luar biasa men-
jadikannya sebuah tapak arkeologi terbesar di Malaysia. Kajian ke atas penemuan ini
menunjukkan bahawa Santubong telah menjadi sebuah kota-pelabuhan dari abad ke-7
hingga abad ke-14.
Datu Merpati Jepang mungkin boleh ditafsirkan sebagai pengasas kota-pelabuhan
Santubong dan cerita Puteri Santubong dan peperangan yang berlaku dengan Puteri
Sejinjang mungkin boleh ditafsirkan satu peperangan yang memusnahkan tamadun di
Santubong. Ekoran dari itu mungkin Datu Merpati Jepang telah melarikan diri bersama
pengikutnya ke pedalaman. Di Kampung Mawang Taup terdapat sebuah tugu diperbuat orang Melayu Brunei telah berpindah dan tinggal di Samarahan, termasuk juga orang-
daripada batu yang digelar oleh penduduk di situ sebagai Batu Datuk Merpati. orang bangsawan. Di antaranya ialah Pengiran Kasuma Yuda Pengiran Sharifuddin
Ketiadaan peninggalan sejarah di Santubong selepas abad ke-14 besar kemungki- yang mangkat pada tahun 1832, ayahanda kepada Pengiran Indera Mahkota Muahamad
nan berlakunya perpindahan ke tempat lain. Selain dari ke Lidah Tanah, penduduk San- Salleh, wakil sultan di Kuching/Sarawak yang menentang James Brooke, telah mangkat
tubong mungkin juga telah berpindah ke kawasan Samarahan. Penyelidikan arkeologi dan dimakamkan di Kampung Gumpey yang terletak dekat dengan Gedong. Di Muara
lembah Sungai Sadong menunjukkan kemungkinan beberapa penempatan awal. Di Tuang terdapat sebuah makam Pengiran Anak Sabtu.
Bukit Berhala telah ditemui sebuah nadi dan patung lembu yang menunjukkan wujudnya Kesultanan Brunei telah memerintah Negeri Samarahan, seperti juga kawasan lain
agama Hindu, kepercayaan terawal seperti yang terdapat pada zaman kerajaan tua Srivi- di utara Borneo, selama lebih dari 500 tahun. Pemerintahan Kesultanan Brunei berakhir
jaya dan Majapahit pada abad ke-7. Penyelidikan susulan kemudian menemui ribuan apabila perbalahan di antara Pengiran Indera Mahkota Muhamad Salleh dengan Raja
serpihan tembikar di Gedong dan Bukit Sandong. Kajian ke atas tembikar ini menunjuk- Muda Hashim tercetus pada akhir 1839 di Kuching/Sarawak. Keadaan menjadi rumit
kan kewujudan pusat perdagangan awal dari abad ke-14 hingga abad ke-17. Pada tahun apabila pemberontakan juga berlaku. Dalam keadaan kucar-kacir ini muncul seorang
2005 longgokan tembikar telah ditemui di Benat dan pada tahun 2008 orang awam telah pengembara Inggeris bernama James Brooke, pertama kali pada tahun 1839 dan ked-
menjumpai ketul emas di Gumpey. Semua ini membuktikan bahawa Samarahan meru- ua kalinya pada tahun 1841. Dengan menggunakan persenjataan yang lebih canggih
pakan sebuah kawasan yang sentiasa menarik perhatian manusia zaman awal. pada ketika itu, James Brooke dan rakan-rakannya telah membantu Raja Muda Hashim
Dengan sejarah awal yang sangat menonjol Samarahan mungkin telah berkem- menundukkan pemberontakan tersebut. Ekoran dari pada beliau telah diberikan jaja-
bang dan akhirnya menjadi sebuah Negeri. Dalam hubungan ini buktinya terdapat dalam han Kuching/Sarawak, dari Tanjung Datu hingga Kuala Sungai Samarahan pada tahun
sebuah manuskrip tulisan Jawi berjudul Alamat zaman ketakhtaan negeri Baruni: 1846.
“...Dan pada masa ratu melaka diatas kerajaan negeri/juhur awang alak betatar Dengan satu perjanjian pada tahun 1853 Samarahan dan Sadong telah diserahkan
beristeri ke juhur ialah digalarkan awang alak betatar/ada seri sultan muhd dan sau- kepada James Brooke oleh Sultan Omar Ali Saiffudin. Negeri Sarawak di bawah Tuan
daranya patih berbai jadi bendahara/seri maharaja permaisuara digalar dn pengiringnya Besar James Brooke hendaklah membuat bayaran tahunan sebanyak $1500 sebagai
yang lain itu digalar jadi pengawa damang/temenggong da patih damong. Bermacam2 gantian kepada kehilangan cukai dan ufti. Perjanjian ini hanya disahkan pada tahun
nama pengawa dan/dianugerahi oleh/baginda di Juhur empat menteri dan ngaskar/dan- 1855. Pada tahun 1861 satu lagi perjanjian dibuat dan kali ini James Brooke hendaklah
gan babarapa dayang2nya dianugerahi nobat nagaragenta alamat serta/sakalian alat2 membayar sebanyak $4500 setahun. Tidak lama selepas ini Samarahan dan Sadong
karajaaan yang barbagai-bagai dan dianugerahi ... buah nagari iaitu Kalaka dan/Saribas diletakkan dalam Bahagian Kuching/Sarawak di mana pusat pentadbiran terletak di ban-
dan Rajang dan Sadong dan Samarahan dan/Sarawak karana di pulau ... Juhur pun dar Kuching/Sarawak.
memarintah juga ialah/....” Di bawah kerajaan Brooke, pada tahun 1901 Daerah Sadong telah dibentuk merang-
Dalam sejarah Brunei Awang Alak Betatar ialah raja yang pertama dan telah meme- kumi kawasan Simunjan (Lower Sadong) dan Serian (Upper Sadong) dengan Simunjan
luk agama Islam dengan nama Sultan Muhamad. Baginda dikatakan telah mula memer- sebagai pusat pentadbiran. Pada tahun 1955, Serian telah dipisah dari Daerah Sadong
intah Brunei pada tahun 1364. Pada masa inilah Negeri Samarahan berserta beberapa dan diwujud menjadi sebuah daerah baru yang dinamakan Daerah Serian. Setelah itu,
negeri lain telah dianugerahkan kepada Kesultanan Brunei. Jelaslah bahawa Samarah- Daerah Sadong telah diberi nama baru iaitu Daerah Simunjan.
an yang bermula dengan beberapa pusat petempatan awal di sepanjang Sungai Sadong Musim berlalu dan masa beredar, pelbagai perubahan telah berlaku dan beberapa
telah berkembang menjadi entiti politik tersendiri sebagai sebuah negeri. bahagian telah diwujudkan bagi melicinkan pentadbiran dan pengurusan negeri Sara-
Di bawah pemerintahan Kesultanan Brunei, Samarahan menjadi sebuah jajahan wak. Antaranya adalah Bahagian Samarahan.
yang penting. Lemah Sungai Sadong merupakan sebuah kawasan yang tanah subur Bahagian Samarahan telah diwujudkan pada 24.7.1986 dengan menggabungkan
yang sesuai untuk pertanian, khususnya penanam padi. Gedong yang terletak hampir di tiga daerah iaitu Simunjan, Serian dan Samarahan. Sebelum 24.7.1986, Daerah Simu-
pertengahan sungai telah menjadi salah sebuah pusat pentadbiran sehingga mungking njan, Serian dan Samarahan adalah di bawah Bahagian Kuching. Mengikut sejarah,
nama Gedong itu asalnya dari perkataan gedung, pusat pengumpulan hasil dan baran- Daerah Simunjan telah diwujudkan pada tahun 1901 dan Daerah Serian dibentuk pada
gan yang melalui Sungai Sadong. Sebagai sebuah negeri, Samarahan turut menghantar tahun 1955. Semasa di bawah Bahagian Kuching, Daerah Samarahan adalah sebuah
berbagai cukai dan hasil kepada sultan setiap tahun. Sehubungan dengan itu ramai juga daerah kecil yang dikenali sebagai Muara Tuang. Sejajar dengan perkembangan dan
24
lalu, namun ia mempunyai sejarah awal yang ulung. Di Daerah Serian terdapat
Gua Sireh yang pernah diduduki oleh manusia purba pada Zaman Batu, Zaman
Batu Baru dan Zaman Besi kira-kira 21,000 tahun yang lalu. Penduduk purba ini men-
inggalkan bukti-bukti seperti tembikar, kulit siput, manik, tanah perkuburan dan lukisan
batu. Penemuan hampas padi pada tembikar membuktikan penanaman padi dan beras
sebagai bahan makanan pada masa pra-sejarah.
Memandangkan Samarahan berdekatan dengan Kuching (Sarawak pada asalnya)
yang mempunyai sejarah yang besar dan berterusan, maka kesannya ke atas Samara-
han adalah sangat jelas sejak awal lagi.
Kuching (Sarawak) mewarisi bukti-bukti sejarah awal di Santubong yang terletak
di salah sebuah loba Sungai Sarawak. Penyelidikan arkeologi telah menemui bekas
tapak kuil, longgokan tahi besi dan ribuan serpihan tembikar yang agak luar biasa men-
jadikannya sebuah tapak arkeologi terbesar di Malaysia. Kajian ke atas penemuan ini
menunjukkan bahawa Santubong telah menjadi sebuah kota-pelabuhan dari abad ke-7
hingga abad ke-14.
Datu Merpati Jepang mungkin boleh ditafsirkan sebagai pengasas kota-pelabuhan
Santubong dan cerita Puteri Santubong dan peperangan yang berlaku dengan Puteri
Sejinjang mungkin boleh ditafsirkan satu peperangan yang memusnahkan tamadun di
Santubong. Ekoran dari itu mungkin Datu Merpati Jepang telah melarikan diri bersama
pengikutnya ke pedalaman. Di Kampung Mawang Taup terdapat sebuah tugu diperbuat orang Melayu Brunei telah berpindah dan tinggal di Samarahan, termasuk juga orang-
daripada batu yang digelar oleh penduduk di situ sebagai Batu Datuk Merpati. orang bangsawan. Di antaranya ialah Pengiran Kasuma Yuda Pengiran Sharifuddin
Ketiadaan peninggalan sejarah di Santubong selepas abad ke-14 besar kemungki- yang mangkat pada tahun 1832, ayahanda kepada Pengiran Indera Mahkota Muahamad
nan berlakunya perpindahan ke tempat lain. Selain dari ke Lidah Tanah, penduduk San- Salleh, wakil sultan di Kuching/Sarawak yang menentang James Brooke, telah mangkat
tubong mungkin juga telah berpindah ke kawasan Samarahan. Penyelidikan arkeologi dan dimakamkan di Kampung Gumpey yang terletak dekat dengan Gedong. Di Muara
lembah Sungai Sadong menunjukkan kemungkinan beberapa penempatan awal. Di Tuang terdapat sebuah makam Pengiran Anak Sabtu.
Bukit Berhala telah ditemui sebuah nadi dan patung lembu yang menunjukkan wujudnya Kesultanan Brunei telah memerintah Negeri Samarahan, seperti juga kawasan lain
agama Hindu, kepercayaan terawal seperti yang terdapat pada zaman kerajaan tua Srivi- di utara Borneo, selama lebih dari 500 tahun. Pemerintahan Kesultanan Brunei berakhir
jaya dan Majapahit pada abad ke-7. Penyelidikan susulan kemudian menemui ribuan apabila perbalahan di antara Pengiran Indera Mahkota Muhamad Salleh dengan Raja
serpihan tembikar di Gedong dan Bukit Sandong. Kajian ke atas tembikar ini menunjuk- Muda Hashim tercetus pada akhir 1839 di Kuching/Sarawak. Keadaan menjadi rumit
kan kewujudan pusat perdagangan awal dari abad ke-14 hingga abad ke-17. Pada tahun apabila pemberontakan juga berlaku. Dalam keadaan kucar-kacir ini muncul seorang
2005 longgokan tembikar telah ditemui di Benat dan pada tahun 2008 orang awam telah pengembara Inggeris bernama James Brooke, pertama kali pada tahun 1839 dan ked-
menjumpai ketul emas di Gumpey. Semua ini membuktikan bahawa Samarahan meru- ua kalinya pada tahun 1841. Dengan menggunakan persenjataan yang lebih canggih
pakan sebuah kawasan yang sentiasa menarik perhatian manusia zaman awal. pada ketika itu, James Brooke dan rakan-rakannya telah membantu Raja Muda Hashim
Dengan sejarah awal yang sangat menonjol Samarahan mungkin telah berkem- menundukkan pemberontakan tersebut. Ekoran dari pada beliau telah diberikan jaja-
bang dan akhirnya menjadi sebuah Negeri. Dalam hubungan ini buktinya terdapat dalam han Kuching/Sarawak, dari Tanjung Datu hingga Kuala Sungai Samarahan pada tahun
sebuah manuskrip tulisan Jawi berjudul Alamat zaman ketakhtaan negeri Baruni: 1846.
“...Dan pada masa ratu melaka diatas kerajaan negeri/juhur awang alak betatar Dengan satu perjanjian pada tahun 1853 Samarahan dan Sadong telah diserahkan
beristeri ke juhur ialah digalarkan awang alak betatar/ada seri sultan muhd dan sau- kepada James Brooke oleh Sultan Omar Ali Saiffudin. Negeri Sarawak di bawah Tuan
daranya patih berbai jadi bendahara/seri maharaja permaisuara digalar dn pengiringnya Besar James Brooke hendaklah membuat bayaran tahunan sebanyak $1500 sebagai
yang lain itu digalar jadi pengawa damang/temenggong da patih damong. Bermacam2 gantian kepada kehilangan cukai dan ufti. Perjanjian ini hanya disahkan pada tahun
nama pengawa dan/dianugerahi oleh/baginda di Juhur empat menteri dan ngaskar/dan- 1855. Pada tahun 1861 satu lagi perjanjian dibuat dan kali ini James Brooke hendaklah
gan babarapa dayang2nya dianugerahi nobat nagaragenta alamat serta/sakalian alat2 membayar sebanyak $4500 setahun. Tidak lama selepas ini Samarahan dan Sadong
karajaaan yang barbagai-bagai dan dianugerahi ... buah nagari iaitu Kalaka dan/Saribas diletakkan dalam Bahagian Kuching/Sarawak di mana pusat pentadbiran terletak di ban-
dan Rajang dan Sadong dan Samarahan dan/Sarawak karana di pulau ... Juhur pun dar Kuching/Sarawak.
memarintah juga ialah/....” Di bawah kerajaan Brooke, pada tahun 1901 Daerah Sadong telah dibentuk merang-
Dalam sejarah Brunei Awang Alak Betatar ialah raja yang pertama dan telah meme- kumi kawasan Simunjan (Lower Sadong) dan Serian (Upper Sadong) dengan Simunjan
luk agama Islam dengan nama Sultan Muhamad. Baginda dikatakan telah mula memer- sebagai pusat pentadbiran. Pada tahun 1955, Serian telah dipisah dari Daerah Sadong
intah Brunei pada tahun 1364. Pada masa inilah Negeri Samarahan berserta beberapa dan diwujud menjadi sebuah daerah baru yang dinamakan Daerah Serian. Setelah itu,
negeri lain telah dianugerahkan kepada Kesultanan Brunei. Jelaslah bahawa Samarah- Daerah Sadong telah diberi nama baru iaitu Daerah Simunjan.
an yang bermula dengan beberapa pusat petempatan awal di sepanjang Sungai Sadong Musim berlalu dan masa beredar, pelbagai perubahan telah berlaku dan beberapa
telah berkembang menjadi entiti politik tersendiri sebagai sebuah negeri. bahagian telah diwujudkan bagi melicinkan pentadbiran dan pengurusan negeri Sara-
Di bawah pemerintahan Kesultanan Brunei, Samarahan menjadi sebuah jajahan wak. Antaranya adalah Bahagian Samarahan.
yang penting. Lemah Sungai Sadong merupakan sebuah kawasan yang tanah subur Bahagian Samarahan telah diwujudkan pada 24.7.1986 dengan menggabungkan
yang sesuai untuk pertanian, khususnya penanam padi. Gedong yang terletak hampir di tiga daerah iaitu Simunjan, Serian dan Samarahan. Sebelum 24.7.1986, Daerah Simu-
pertengahan sungai telah menjadi salah sebuah pusat pentadbiran sehingga mungking njan, Serian dan Samarahan adalah di bawah Bahagian Kuching. Mengikut sejarah,
nama Gedong itu asalnya dari perkataan gedung, pusat pengumpulan hasil dan baran- Daerah Simunjan telah diwujudkan pada tahun 1901 dan Daerah Serian dibentuk pada
gan yang melalui Sungai Sadong. Sebagai sebuah negeri, Samarahan turut menghantar tahun 1955. Semasa di bawah Bahagian Kuching, Daerah Samarahan adalah sebuah
berbagai cukai dan hasil kepada sultan setiap tahun. Sehubungan dengan itu ramai juga daerah kecil yang dikenali sebagai Muara Tuang. Sejajar dengan perkembangan dan
24
